Dopalacze – lepiej edukować, niż leczyć

W ostatnim czasie coraz częściej słychać o przypadkach stosowania dopalaczy. To substancje psychoaktywne, które działają podobnie jak narkotyki. Są śmiertelnie niebezpieczne – tym bardziej, że najczęściej sięgają po nie ludzie młodzi, niekiedy nieświadomi, że dopalacze działają nawet w niewielkich dawkach. W tym kontekście pojawiają się komentarze, jakoby miasto problem dopalaczy bagatelizowało czy wręcz zamiatało pod dywan. Takie informacje wprowadzają w błąd, ponieważ Kraków od kilku lat prowadzi wiele programów edukacyjnych i profilaktycznych.

Od roku 2011 w Krakowie w każdym roku szkolnym pracownicy Miejskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień (MCPU) wśród ok. 10 tys. uczniów krakowskich szkół podstawowych i ponadpodstawowych przeprowadzają ankietę. Dzięki niej poznają ich styl życia oraz częstotliwość sięgania po substancje psychoaktywne. Na podstawie ankiety opracowuje się działania profilaktyczne. Raporty z badań dostępne są na stronie internetowej www.mcpu.krakow.pl w zakładce Raporty.

W szkołach dla dzieci, młodzieży, nauczycieli i rodziców prowadzone są szkolenia profilaktyczne. Każda szkoła wybiera temat szkolenia adekwatny do potrzeb uczniów. Obecnie jest 19 autorskich programów szkoleń. Szkolenia mają pomóc uczniom ograniczać okazje do sięgania po substancje psychoaktywne poprzez podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności społecznych. Wzmacnia się czynniki chroniące – uczniów uczy się więc asertywności, radzenia sobie ze stresem, rozwija w nich potrzebę posiadania różnych zainteresowań, ćwiczy umiejętność podejmowania decyzji i nawiązywania relacji z rówieśnikami i dorosłymi. Przekazywana jest też wiedza o zagrożeniach związanych z dopalaczami. Dzieci i młodzież informuje się, co może sprzyjać użyciu takich substancji: niepowodzenia szkolne, izolacja społeczna, brak sukcesów czy nieprzyjazna atmosfera szkoły. Szkoli się również rodziców i nauczycieli; omawia się skutki użycia przez dzieci i młodzież substancji psychoaktywnych, informuje też o możliwościach uzyskania w Krakowie specjalistycznej pomocy. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie iwww.mcpu.krakow.pl w zakładce Szkolenia.

W 2017 roku zrealizowano 1 035 szkoleń, w których wzięło udział 21 231 uczestników. W tej grupie było 17 806 uczniów, 2 453 rodziców, 708 nauczycieli oraz 264 inne osoby. W tym roku, od 1 stycznia do 30 czerwca, przeprowadzono dotychczas 576 szkoleń wśród 10 892 uczestników (9310 uczniów, 1065 rodziców, 367 nauczycieli, 150 inne osoby).

Na szkoleniach uczestnicy otrzymują przystępnie opracowane materiały informacyjno-edukacyjne, przygotowane przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Są to: informator dla rodziców, nauczycieli i pedagogów, „Nowe narkotyki – dopalacze”, poradniki dla rodziców „Bliżej siebie – dalej od narkotyków” oraz „O lekach i marihuanie i dopalaczach bez histerii”, a dla nauczycieli scenariusz spotkania z rodzicami w szkole na temat dopalaczy – do zastosowania przez pedagoga, psychologa lub wychowawcy klasy i plakat „Zatrucie narkotykami – pierwsza pomoc”.

W Polskim Radiu Kraków w każdą niedzielę od godz. 21.00 do 22.00 emitowana jest audycja, „Pierwszy krok”. Tematyka, przygotowana przez pracowników MCPU, obejmuje: uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, problem współuzależnienia, przemoc w rodzinie. Mówi się o formach specjalistycznej pomocy, grupach wsparcia dla osób uzależnionych. Zbiór audycji jest dostępny na stronie www.mcpu.krakow.pl w zakładce Audycje radiowe. W 2017 roku zrealizowano 50 takich audycji, a w I półroczu bieżącego roku – 24.

W Miejskim Centrum Profilaktyki Uzależnień w Krakowie działa bezpłatny punkt konsultacyjny, w którym anonimowo udzielane są porady. Zgłaszają się osoby uzależnione lub nadużywające alkoholu, narkotyków, dopalaczy, leków, często borykają się też z równoległym uzależnieniem behawioralnym (takim, jak hazard, cyfrowe media, seksoholizm, pracoholizm czy zaburzenia odżywiania). Punkt udziela porad prawnych, również przez telefon (12 41 41 21 w. 115). W każdą sobotę o godzinie 10.00 odbywają się spotkania grupy wsparcia Anonimowych Narkomanów. W 2017 roku udzielono 10 531 takich porad i konsultacji, w pierwszej połowie tego roku było ich 5 492. Działa też całodobowy Telefon Zaufania Alcotel (12 411 60 44), z którego anonimowo można skorzystać w przypadku problemu alkoholowego czy innych uzależnień. W 2017 roku przeprowadzono 2 437 rozmów, od 1 stycznia do 30 czerwca 2018 roku – 691.

Równolegle miasto Kraków angażuje się w działania podnoszące poziom aktualnej wiedzy nauczycieli, pedagogów, psychologów, specjalistów terapii uzależnień, lekarzy, kuratorów sadowych itp. Cyklicznie organizowane są konferencje naukowo-szkoleniowe, w czasie których uczestnicy poznają najnowsze wyniki badań i zdobywają praktyczną wiedzę na temat zagrożeń, możliwości oraz form specjalistycznej pomocy dla dzieci i młodzieży sięgającej po dopalacze. Obecnie taki cykl konferencji prowadzony jest dla trenerów, instruktorów sportowych i nauczycieli wychowania fizycznego, „Profilaktyka uzależnień wśród dzieci i młodzieży poprzez sport i edukację”. W 2017 roku zorganizowano 5 konferencji, w których uczestniczyło 1014 osób, od 1 stycznia do 31 sierpnia 2018 roku odbyło się 5 konferencji, gromadzących 1299 uczestników. Miejskie Centrum Profilaktyki Uzależnień od lat też bierze udział w Międzyinstytucjonalnej Platformie Współpracy, koordynowanej przez Wojewódzkiego Eksperta ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego. W ostatnim okresie uruchomiono program nowej kampanii profilaktycznej, skierowanej do młodych ludzi.

W 2017 roku kwota przeznaczona na wszystkie powyższe działania profilaktyczne wynosiła 2 405 486,00 zł, natomiast w I półroczu tego roku – 1 203 176,00 zł.

Miasto Kraków prowadzi Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii, w którego ramach wspomagane są instytucje, stowarzyszenia i osoby fizyczne zajmujące się problemem uzależnień. Organizacje te m.in. uczą młodych ludzi, jak można się bawić bez sięgania po dopalacze podczas imprez klubowych. W 2017 roku zrealizowano 7 projektów, na podstawie umów z 5 organizacjami, za kwotę 163 233,00 zł, natomiast w 2018 roku dotychczas zrealizowano 5 projektów, na podstawie umów z 3 organizacjami, za sumę 196 172,00 zł.

Gmina Miejska Kraków przeznacza też środki na świadczenia dla osób korzystających z terapii uzależnień. W 2017 roku łączna kwota przeznaczona na świadczenia wynosiła 2 849 997,00 zł. Od 1 lutego do 31 grudnia 2017 r. świadczenia zostały udzielone 3 151 osobom, z których największą liczbę stanowiły osoby w przedziale wiekowym 35–50 lat (1 246). W 2018 roku na świadczenia przeznaczono 2 900 000,00 zł. W I półroczu 2018 roku świadczenia z zakresu terapii uzależnień udzielono 3 443 osobom, z czego największą liczbę ponownie stanowiły osoby w przedziale wiekowym 35–50 lat (1 458).

Komenda Miejska Policji w Krakowie zabezpiecza wykryte dopalacze i monitoruje liczbę zatruć tymi substancjami. Prowadzi też działania mające na celu zatrzymanie osób, które za pośrednictwem Internetu lub telefonu próbują kupić takie substancje. Komenda Miejska Policji współpracuje w tym zakresie z Wojewódzką Stacją SANEPID. W wyniku takich działań zamknięto miejsca handlu substancjami psychoaktywnymi.

Kraków, poza problemem dopalaczy, zajmuje się również profilaktyką uzależnień behawioralnych. W 2017 roku przeprowadzono wśród uczniów badania na temat korzystania m.in. z telefonów komórkowych, Internetu i gier komputerowych. Na ich podstawie powstał raport „Korzystanie z urządzeń elektronicznych oraz z Internetu przez dzieci i młodzież”. Został on rozprowadzony w krakowskich szkołach, stał się też podstawą programów z zakresu profilaktyki uzależnień behawioralnych.